تعدیل کارگران صنعت خودرو؛ ۶۰۰۰ نفر زیر سایه توقف تولید استلانتیس
6000 هزار کارگر صنعت خودرو در آستانه تعدیل
استلانتیس به‌دلیل افت تقاضا برای برخی مدل‌های خانوادگی و شهری، تولید در دو کارخانه اروپایی را موقتاً متوقف و حدود ۶۰۰۰ نفر نیروی کار را در معرض تعدیل قرار داده است؛ این اقدام بخشی از روند بزرگ‌تری است که تحت عنوان «تعدیل کارگران صنعت خودرو» در اروپا و جهانی قابل رصد است.
چه اتفاقی افتاد و چرا «تعدیل کارگران صنعت خودرو» مطرح شد
شرکت چندملیتی استلانتیس به‌خاطر کاهش تقاضای مصرف‌کننده برای مدل‌های سنتی (ویوکسل/فیات) تولید در دو سایت اروپایی را کاهش یا موقتاً متوقف کرده است. پیامد مستقیم این توقف، قرار گرفتن حدود ۶۰۰۰ نفر کارکنان این خطوط در مرخصی اجباری یا خطر از دست دادن شغل است که عبارت «تعدیل کارگران صنعت خودرو» را در تیترها برجسته کرد. عامل‌های کلیدی این تصمیم را می‌توان در چند محور خلاصه کرد:
- تغییر الگوی تقاضا به‌سمت خودروهای الکتریکی و کراس‌اوورها؛
- فشار هزینه‌ای ناشی از افزایش قیمت انرژی و مواد اولیه؛
- اختلالات زنجیره تامین پساکرونایی و افزایش هزینه واردات قطعات؛
- رقابت فزاینده برندهای خارجی و چینی در بازارهای اروپایی.
پیامدهای فوری و زنجیره‌ای «تعدیل کارگران صنعت خودرو»
تعدیل یا کاهش شیفت تولید تنها به کارگران کارخانه محدود نمی‌ماند؛ اثرات زنجیره‌ای شامل کاهش سفارش به قطعه‌سازان، فشار مالی بر تامین‌کنندگان محلی و افت تقاضای خدمات وابسته (حمل‌ونقل، لجستیک، تعمیرات و فروش لوازم یدکی) نیز خواهد بود. تجربه‌های گذشته نشان داده است هر یک شغل مستقیم در کارخانه می‌تواند چند شغل غیرمستقیم در منطقه ایجاد یا حفظ کند، بنابراین تعدیل ۶۰۰۰ نفر می‌تواند تبعات گسترده‌تری در اشتغال محلی داشته باشد.
تحلیل ساختاری؛ چرا صنایع خودرو به «تعدیل کارگران صنعت خودرو» حساس‌اند
صنعت خودرو سرمایه‌بر و به‌شدت وابسته به زنجیره جهانی قطعه است. وقتی تقاضای مدل‌های سنتی کم می‌شود یا هزینه تولید بالا می‌رود، خودروسازان سریعاً به تعدیل شیفت یا تعطیلی موقت خطوط متوسل می‌شوند تا هزینه‌ها را مدیریت کنند. هم‌زمان گذار فناوری به خودروهای برقی نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین، بازطراحی خطوط تولید و آموزش نیروی انسانی است؛ عدم تناسب سرعت تقاضا و توان سرمایه‌گذاری شرکت‌ها می‌تواند موجی از تعدیلات را تشدید کند.
راهکارهای کاهش اثر «تعدیل کارگران صنعت خودرو» (پیشنهادی)
- تدابیر کوتاه‌مدت: استفاده از ابزارهایی مانند مرخصی با دستمزد بخشی، حمایت مالی موقت از کارگران و تسهیلات اعتباری برای قطعه‌سازان تا از انقباض زنجیره جلوگیری شود.
- راهکارهای میان‌و‌بلندمدت: سرمایه‌گذاری در بازآموزی نیروی کار برای تولید قطعات خودروهای برقی، تشویق بازطراحی خطوط تولید و همکاری عمومی-خصوصی برای جذب سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک.
(این دو راهکار فهرستی از اقدامات عملی است که می‌تواند مانع گسترش پیامدهای منفی «تعدیل کارگران صنعت خودرو» شود.)
واقعیت‌های تکمیلی و زمینه بین‌المللی
- خودروسازان بزرگ جهان در سال‌های اخیر هم‌زمان با افزایش سهم خودروهای برقی، برنامه‌های بهینه‌سازی تولید و تعدیل ظرفیت را اجرا کرده‌اند؛ این روند در کنار فشارهای تورمی و هزینه انرژی، حساسیت بازار کار در این صنعت را بالا برده است.
- نهادهای بین‌المللی و اتحادیه‌های کارگری معمولاً خواهان بسته‌های حمایتی و طرح‌های بازآموزی برای کارگران متاثر هستند تا انتقال نیروی کار به بخش‌های جدید اقتصادی تسهیل شود.
- مثال ساده: وقتی خط تولید یک مدل بنزینی بزرگ کاهش می‌یابد، معمولا همان ظرفیت تولید باید برای قطعات باتری، محرک‌های الکتریکی یا سامانه‌های نرم‌افزاری بازطراحی شود؛ این بازطراحی بدون آموزش و سرمایه‌گذاری، مستلزم کاهش نیروی کار است.
جمع‌بندی
رویداد توقف تولید استلانتیس و قرار گرفتن حدود ۶۰۰۰ نفر در معرض «تعدیل کارگران صنعت خودرو» نمادی از فشارهای هم‌زمان فناوری، اقتصاد کلان و تغییر الگوی مصرف است. مدیریت این چالش نیازمند ترکیبی از سیاست‌های حمایتی کوتاه‌مدت برای حفظ اشتغال و برنامه‌ریزی بلندمدت برای بازآموزی و جهش به سمت تولید پاک است تا تعدیلات گسترده و بلندمدت در بخش نیروی کار صنعت خودرو به حداقل برسد.
