صنعت تایر کشور، با وجود تلاش برای حفظ ثبات بازار و افزایش تولید، با معضلات فزایندهای از جمله نوسانات نرخ ارز و افزایش بیرویه قیمت مواد اولیه دستوپنجه نرم میکند. این شرایط دشوار، تولیدکنندگان تایر را ناگزیر به اتخاذ راهبردهایی نظیر "عرضه سبدی" کرده است که به گفته فعالان این حوزه، تنها راهکار موجود برای مدیریت بازار و پاسخگویی به نیازهای متنوع مصرفکنندگان به شمار میرود. در حالی که قیمتهای مصوب تایر ماههاست ثابت ماندهاند، هزینههای تولید روزبهروز افزایش یافته و این شکاف، چالشهای جدی برای تداوم فعالیت این صنعت حیاتی ایجاد کرده است.
فشارهای تورمی و هزینههای پنهان تولید تایر
یکی از اساسیترین مشکلات پیش روی صنعت تایر در ایران، تفاوت آشکار میان روند افزایشی هزینههای تولید و ثبات نسبی قیمتهای مصوب است. سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر کشور، مصطفی تنها، به صراحت اعلام کرده است که نرخ ارز مصرفی در تولید تایر طی یک سال اخیر، شاهد جهشی چشمگیر بوده و این در حالی است که قیمتگذاری مواد اولیه داخلی که ۷۰ درصد نیاز تولیدکنندگان را تأمین میکند، شناور و خارج از سازوکارهای قیمتگذاری دولتی است. این وضعیت سبب میشود که تولیدکنندگان در یک موازنه نابرابر قرار گیرند:
افزایش نرخ ارز: هزینههای واردات ۳۰ درصد مواد اولیه مصرفی را به شدت بالا میبرد.
نوسان قیمت مواد اولیه داخلی: این مواد از شمول قیمتگذاری خارج بوده و قیمتشان بر اساس هزینههای روز و سود تولیدکننده (حدود ۱۵ تا ۱۸ درصد) تعیین میشود.
بوروکراسی طولانی: فرایند درخواست و تصویب اصلاح قیمت تایر در نهادهای نظارتی، زمانبر و پیچیده است و در این مدت، فشار مالی بر تولیدکنندگان افزایش مییابد.
این عوامل در مجموع، حاشیه سود تولید تایر را به حداقل رسانده و در برخی موارد، کارخانهها را تا مرز زیان پیش میبرد.
"عرضه سبدی تایر"؛ جبری برای حفظ تعادل بازار
یکی از انتقادهایی که گاهی به نحوه توزیع تایر وارد میشود، عرضه "سبدی" این محصول به اصناف و فروشندگان است. اما از دیدگاه تولیدکنندگان، این رویکرد نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت فنی و اقتصادی است. دلایل اصلی این نوع عرضه عبارتند از:
تنوع گسترده سایزها: خطوط تولید در کارخانههای تایرسازی، با توجه به تنوع بسیار زیاد سایزهای تایر (به ویژه تایرهای سواری)، دارای تجهیزات و قالبهای مخصوص به خود هستند. توقف یا تغییر لحظهای کاربری خطوط تولید، علاوه بر هزینههای سنگین، پیامدهای نیروی انسانی و فنی نیز دارد.
محدودیت قالبها: برای هر سایز تایر، تعداد محدودی قالب موجود است که پس از هر چند سری تولید، نیاز به تعمیر و آمادهسازی مجدد دارند؛ بنابراین، توان تولید هر سایز به صورت مشخص محدود است.
توزیع متوازن: عرضه سبدی به کارخانهها امکان میدهد تا تولید و توزیع را به صورت متوازن انجام دهند و اطمینان حاصل کنند که نیاز تمامی مصرفکنندگان، نه فقط برای تایرهای پرفروش، تأمین میشود. این روش به حفظ شبکه مویرگی توزیع نیز کمک میکند، زیرا شرکتها حتی در اوج تقاضا برای خرید آنلاین، سهم عرضه اینترنتی را به کمتر از ۱۰ درصد محدود میکنند تا توزیعکنندگان سنتی دچار آسیب نشوند.
این تدابیر، با هدف حفظ تعادل در بازار و جلوگیری از کمبود کالاهای اساسی مانند تایر صورت میگیرد، هرچند ممکن است در نگاه اول برای برخی مصرفکنندگان یا توزیعکنندگان دشواریهایی ایجاد کند.
تراز تولید و واردات در بازار تایر ایران
با وجود تمام چالشهای اقتصادی، صنعت تایر کشور عملکرد قابل قبولی در تأمین نیاز داخلی داشته است. آمارهای ارائه شده نشان میدهد:
سهم تولید داخلی: حدود ۷۲ درصد از نیاز بازار داخلی تایر از طریق تولیدات داخلی تأمین میشود.
سهم واردات: مابقی نیاز بازار از طریق واردات پوشش داده میشود.
رشد تولید: این صنعت در ماههای اخیر، از نظر تعداد حلقه یک درصد و از نظر وزن سه درصد رشد تولید را تجربه کرده است که نشاندهنده پایداری و تابآوری آن در برابر فشارهای اقتصادی است.
لازم به ذکر است که برخی گزارشها مبنی بر کاهش ۲۵ درصدی تولید تایر که پیشتر منتشر شده بود، ناشی از سوءبرداشت از نامهای هشدارآمیز بود که انجمن به وزارت صمت ارسال کرده بود و در عمل، چنین کاهشی رخ نداده است. رئیس اتحادیه صنف فروشندگان لاستیک تهران نیز تأکید دارد که بازار تایر سواری در حال حاضر با کمبود مواجه نیست و حتی در برخی موارد، قیمتها پایینتر از نرخ مصوب به فروش میرسند. این امر، نشاندهنده تلاش صنعتگران برای حفظ تعادل بازار در شرایط فعلی است. اعلام رسمی افزایش ۷ درصدی قیمت تایر، میتواند به شفافیت بیشتر و انگیزه بالاتر کارخانهها برای عرضه منظمتر محصول به بازار منجر شود.
با این اوصاف، صنعت تایر ایران در تقاطع پیچیدهای از فشارهای اقتصادی، مسئولیت اجتماعی و محدودیتهای ساختاری قرار گرفته است که عرضه سبدی و افزایش تدریجی قیمتها را به بخشی ناگزیر از واقعیت فعلی بازار تایر تبدیل کرده است.
مطالب مرتبط
- قرعه کشی خودروهای وارداتی اتونوین سرنوشت متقاضیان را در آبان ماه ۱۴۰۴ رقم زد
- وویا پشن؛ سدان هیبریدی لوکس و پرسرعت، معادلات بازار خودرو ایران را بر هم میزند
- مدیران خودرو، شرایط فروش نقدی ام وی ام X33 کراس با تحویل سهماهه و قیمت قطعی را منتشر کرد
- رهنیاز ایستا دلیل قیمت ۳.۶۴۱ میلیاردی تویوتا کرولا کراس را شفافسازی کرد؛ ارز غیرتعهدی عامل اصلی گرانی خودروهای وارداتی است