چالش شفافیت در صنعت خودرو ایران
امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو، با اشاره به تخصیص ۹ میلیارد دلار ارز به صنعت خودرو در سال ۱۴۰۳ تأکید کرد که بخش قابل توجهی از این رقم مربوط به واردات قطعات یدکی و خودروهای مونتاژی است. به گفته او، اگرچه در بخش تولید خودروسازان بزرگ مانند ایرانخودرو و سایپا شفافیت نسبی وجود دارد، اما زنجیره تأمین و توزیع قطعات همچنان در فضایی مبهم و غیرقابل ردیابی فعالیت میکند.
سهم بالای مونتاژکاران از مصرف ارز
کاکایی صنعت خودرو را به سه بخش اصلی تقسیم کرد: قطعات یدکی، خودروسازان داخلی و شرکتهای مونتاژکار. او توضیح داد که خودروسازان داخلی معمولاً کمتر از یکسوم ارزش نهایی خودرو ارزبری دارند، در حالی که این نسبت در شرکتهای مونتاژکار به ۸۰ تا ۸۵ درصد میرسد. همچنین خودروهای مونتاژی به دلیل قیمت بالاتر، سهم بیشتری از منابع ارزی کشور را مصرف میکنند؛ بهطوریکه میزان ارزبری آنها حدود دو تا سه برابر خودروسازان داخلی است.
آمارهای صنعت خودرو و خطر تحریف واقعیت
این کارشناس صنعت خودرو در واکنش به برخی اظهارات مبنی بر تراز منفی صنعت خودرو گفت: تمرکز صرف بر اعداد مطلق مانند ۹ یا ۲۰ میلیارد دلار میتواند افکار عمومی را منحرف کند. آنچه اهمیت دارد، خروجی واقعی و بهبود عملکرد صنعت است. او افزود که گاهی آمارها برای پوشاندن ناکارآمدیها ارائه میشوند، مشابه زمانی که در بحث تصادفات جادهای تمام مسئولیت متوجه صنعت خودرو معرفی میشود، در حالی که عوامل دیگری نیز نقش دارند.
فضای مبهم در زنجیره قطعات یدکی
کاکایی با اشاره به وضعیت واردات قطعات یدکی گفت: در خودروسازان بزرگ، سیستمهای نظارتی و الکترونیکی امکان ردیابی نسبی قطعات را فراهم کردهاند، اما در بخش واردات و مونتاژ، شفافیت کافی وجود ندارد. او خاطرنشان کرد که بیش از ۱۵۰ واردکننده فعال در کشور مشغول به کار هستند که بسیاری از آنها فاقد شفافیت لازماند و همین موضوع کنترل گمرک را دشوار کرده است.
شفافترین بخش صنعت خودرو
به گفته کاکایی، بخش رسمی صنعت خودرو شامل ایرانخودرو، سایپا و قطعهسازان زیرمجموعه آنها، شفافترین بخش این زنجیره محسوب میشوند. در مقابل، مونتاژکاران و واردکنندگان در فضایی مبهم و با حداقل نظارت فعالیت میکنند؛ موضوعی که میتواند تبعات جدی برای اقتصاد و صنعت خودرو کشور به همراه داشته باشد.
جمعبندی
زنجیره توزیع قطعات خودرو در ایران همچنان با چالش شفافیت مواجه است. در حالی که خودروسازان بزرگ توانستهاند با استفاده از سیستمهای نظارتی، سطحی از شفافیت را ایجاد کنند، واردکنندگان و مونتاژکاران سهم بالایی از منابع ارزی را در فضایی غیرشفاف مصرف میکنند. کارشناسان معتقدند اصلاح این بخش و ایجاد نظارت مؤثر، میتواند نقش مهمی در بهبود عملکرد صنعت خودرو و کاهش فشار بر منابع ارزی کشور ایفا کند.